Alergia, nadwrażliwość, nietolerancja: to różne typy reakcji

Główna linia podziału pomiędzy nietolerancjami pokarmowymi a nadwrażliwościami to różnica mechanizmów reakcji. Najczęściej nietolerancje pokarmowe związane są z zaburzeniem metabolizmu cukrów, spowodowanym niedoborem enzymów. Przykładem klasycznym jest nietolerancja laktozy – cukru zawartego w mleku ssaków i jego przetworach. Innym cukrem związanym z nietolerancją jest fruktoza czyli cukier owocowy. Przyczyną nietolerancji jest inny niż immunologiczny czynnik lub czynniki.

Diagnostyka nietolerancji, nadwrażliwości i alergii nie jest prosta, ponieważ to, że pewne objawy zostały wykryte na podstawie jednego mechanizmu nie oznacza, że inne nie biorą w nim udziału. Możemy mieć np. nietolerancję fruktozy i jednocześnie nadwrażliwość na nią, czyli reakcję z udziałem odpowiedzi immunologicznej. Ponadto, nietolerancje pokarmowe mogą być także czynnikami prozapalnymi, mogą więc w sposób pierwotny i wtórny wywoływać nadwrażliwości z udziałem zwiększonej produkcji przeciwciał IgG i kompleksów immunologicznych. Często te dwa mechanizmy są traktowane jako jeden typ reakcji  i nazywane są nietolerancjami. Ale na tym nie koniec, ponieważ potencjalnie każdy składnik diety może pobudzać wrodzony układ odpornościowy do reakcji zapalnej.

Kiedy dochodzi do udziału układu odpornościowego w reakcji na dany składnik diety, mamy do czynienia z nadwrażliwością pokarmową. Nadwrażliwości pokarmowe są to bardzo złożone reakcje zapalne w udziałem układu odpornościowego, niezależne od przeciwciał IgE, w które zaangażowane są różne typy leukocytów (białych krwinek), liczne mechanizmy wyzwalające, a także szeroka gama mediatorów prozapalnych i wywołujących ból, które powodują różnorodne skutki kliniczne (jawne) i subkliniczne (utajone).

Za alergię klasyczną (atopię) uznaje się procesy związane z komórkami tucznymi i swoistymi przeciwciałami klasy IgE czyli reakcje natychmiastowe oraz reakcje komórkowe, opóźnione, bez udziału przeciwciał – typ IV reakcji nadwrażliwości (tzw. alergia kontaktowa). Europejska Akademia Alergologii uznaje te dwa typy reakcji za klasyczną alergię, ponieważ można udokumentować korelację typowych objawów klinicznych  z antygenem za pomocą testów alergicznych. Ze względów bezpieczeństwa oraz porządku diagnostycznego takie wytyczne są słuszne. Niezdiagnozowane alergie mogą w skrajnych przypadkach doprowadzić do nagłej śmierci. Jednak reakcji nadwrażliwych ze strony układu odpornościowego związanych z prozapalnym działaniem diety jest znacznie więcej, niż wskazuje na to tradycyjna diagnostyka alergiczna. Dlatego też szersze zrozumienie zagadnienia diagnostyki nadwrażliwości pokarmowych może odgrywać ważną rolę w szybkości i trafności diagnozy lekarskiej, kiedy przyczyna dolegliwości jest trudna do ustalenia.